PEDAGOGIZACJA 2023/2024

 PRAWA DZIECKA

„Nie ma dzieci, są ludzie” głosił J. Korczak

Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka tak, jak każdemu dorosłemu prawa człowieka. Prawa dziecka są naturalną konsekwencją praw człowieka. Praw tych nikt nie może dziecka pozbawić. Państwo musi zapewnić dziecku możliwość korzystania z przysługujących mu praw, a wszystkie instytucje w państwie oraz ich przedstawiciele muszą tych praw przestrzegać - tak stanowi prawo. Prawa dziecka nie wchodzą w konflikt z prawem rodziców do wychowania dzieci zgodnie z ich wartościami i światopoglądem pod warunkiem, że nie dochodzi do sytuacji niebezpiecznych, groźnych dla dziecka lub niezgodnych z prawem: zaniedbania, krzywdzenia, zmuszania do pracy zarobkowej, unikania obowiązku szkolnego. Najczęściej to rodzice lub opiekunowie reprezentują dziecko przed organami państwa jako pierwsi zgłaszają łamanie jego praw. Dziecko, które zna swoje prawa jest w stanie świadomie z nich korzystać. Zaczyna rozumieć, że jest traktowane przez Państwo podmiotowo a nie przedmiotowo, że ma prawa które, muszą być respektowane. Znajomość swoich praw umożliwia obronić się dziecku przed przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacja. Wie, że ma do tego prawo i, że są instytucje, które powinny mu pomóc.

Dziecko to mały człowiek, to samoistna jednostka, która zasługuje na szacunek i przestrzeganie jej praw. Janusz Korczak, który cenił wartości: sprawiedliwość, szacunek, godność, piękno, prawdę i miłość do bliźniego, apelował do wychowawców, aby zatroszczyli się o podstawowe prawa dziecka. Prawa dziecka przysługują bowiem każdemu dziecku niezależnie od wieku, płci, koloru skóry czy narodowości.

Spośród wielu praw, o których pisał Janusz Korczak i o które walczył, należy wymienić:

Prawo do szacunku
Szanować dziecko to znaczy szanować jego uczucia. Dzieci trzeba nie tylko kochać, ale też dobrze traktować, a to oznacza indywidualne podejście do każdego wychowanka. Społeczeństwo powinno nieustannie starać się, aby każde dziecko miało prawo do poszanowania godności własnej.

Prawo do niewiedzy
Dla małego człowieka nie wszystko jest proste i jasne jak nam dorosłym się wydaje.
Otaczająca rzeczywistość jest dla niego nieznana i w dużym stopniu niezrozumiała. Zadaniem dorosłego jest wspomaganie dziecka w procesie pojmowania świata. Dlatego niezbędnym elementem są tutaj: wyrozumiałość, cierpliwość podczas niekończących się pytań i rozsądek w spojrzeniu na popełniane błędy, które wynikają z niewiedzy.

W konwencji czytamy: ”Zadaniem dorosłych jest cierpliwe i wytrwałe niesienie pomocy podopiecznym w chwili, gdy potrzebują oni przewodnika, by wybrać i zdecydować kim być, co robić, jaką postawę przyjąć w zbiorowości ludzkiej i na podstawie jakich wartości budować przyszłość.”

Prawo do niepowodzeń i łez
Nie wolno oskarżać ani ganić dziecka w obliczu niepowodzenia. Należy towarzyszyć mu w zdobywaniu życiowego doświadczenia. Zamiast karania współczesna psychologia proponuje – „pokaż dziecku jak można naprawić zło”.

Prawo do upadków
Upadek to rzecz normalna i naturalna. Przebywając na co dzień z dziećmi nie powinno nas dorosłych dziwić, że dzieci doświadczają porażki. Wychowawca uznając prawo do upadku, akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości oraz podejmowanie działań kompensacyjnych wobec dzieci, które tego potrzebują.

Prawo do własności
Respektowanie tego prawa jest konieczne zarówno przez nauczycieli jak i rodziców. Uczymy dzieci, że mają prawo do własności, ale również powinny je respektować wobec innych.

Prawo do tajemnicy
Dzieci, nawet te najmłodsze, mają swoje tajemnice osobiste, rodzinne czy koleżeńskie. Dorośli powinni je szanować. Nauczyciel szanujący tajemnicę dziecka, uczy swoja postawą, że są sprawy, o których nie mówi się wszystkim.

Prawo do radości
J. Korczak w swoim pamiętniku pisał – „dziecku potrzebna jest jasność szczęścia i ciepło miłości…. Niech dzieci się śmieją, niech będą wesołe.”
Dziecko powinno wychowywać się w miłej i serdecznej atmosferze, pełnej uśmiechu i radości.

Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć
Należy dać dziecku prawo do wyrażania własnych poglądów i uczuć, przyjmując je stosownie do wieku i dojrzałości dziecka. Dzieci potrzebują tego, by ich uczucia były akceptowane i doceniane. Łamanie tego prawa jest krzywdą wyrządzoną dziecku, którą trudno w życiu naprawić.

Prawo do dnia dzisiejszego
Dziecko żyje teraźniejszością, bieżącą chwilą i to liczy się najbardziej. Wszystko co było w przeszłości czy dopiero ma nadejść, nie jest dla niego tak ważne.
„Dla jutra lekceważy się to, co je dziś cieszy, smuci, dziwi gniewa, zajmuje. Dla jutra, którego nie rozumie (…) kradnie się lata życia” – to słowa J.Korczaka.

Korczakowskie prawa dziecka są aktualne do dziś. Jego myśli, idee, jego cele ocalały i większość z nich zrealizowano w Konwencji Praw Dziecka.

Apel dziecka wg. Janusza Korczaka

● Nie psuj mnie. Dobrze wiem, że nie powinienem mieć tego wszystkiego czego się domagam. To tylko próba z mojej strony.

● Nie bój się stanowczości. Właśnie tego potrzebuję – poczucia bezpieczeństwa.

● Nie bagatelizuj moich złych nawyków. Tylko Ty możesz pomóc mi zwalczyć zło, póki jeszcze jest możliwe.

● Nie rób ze mnie większego dziecka niż jestem. To sprawia, że przyjmuję postawę głupio dorosłą, żeby udowodnić, że jestem duży.

● Nie zwracaj mi uwagi przy innych ludziach, jeśli nie jest to konieczne. O wiele bardziej przejmuję się tym, co mówisz, jeśli rozmawiamy w cztery oczy.

● Nie chroń mnie przed konsekwencjami. Czasami dobrze jest nauczyć się rzeczy bolesnych i nieprzyjemnych.

● Nie wmawiaj mi, że błędy które popełniam są grzechem. To zagraża mojemu poczuciu wartości.

● Nie przejmuj się za bardzo, gdy mówię, że cię nienawidzę. Czasami mówię to, by przyciągnąć Twoją uwagę.

● Nie zrzędź. W przeciwnym razie muszę się przed Tobą bronić i zrobię się głuchy.

● Nie dawaj mi obietnic bez pokrycia. Czuję się przeraźliwie zawiedziony, kiedy nic z tego wszystkiego nie wychodzi.

● Nie zapominaj, że jeszcze trudno mi jest precyzyjnie wyrazić myśli. To dlatego nie zawsze się rozumiemy.

● Nie sprawdzaj z uporem maniaka mojej uczciwości. Zbyt łatwo strach zmusza mnie do kłamstwa.

● Nie bądź niekonsekwentny. To mnie ogłupia i tracę całą swoją wiarę w ciebie.

● Nie odtrącaj mnie, gdy dręczę Cię pytaniami. Może się wkrótce okazać, że zamiast prosić Cię o wyjaśnienia, poszukam ich gdzie indziej.

● Nie wmawiaj mi, że moje lęki są głupie. One po prostu są.

● Nie rób z siebie nieskazitelnego ideału. Prawda na twój temat byłaby w przyszłości nie do zniesienia.

● Nie wyobrażaj sobie, że przepraszając mnie stracisz autorytet. Za uczciwą grę umiem podziękować miłością, o jakiej Ci się nie śniło.

● Nie zapominaj, że uwielbiam wszelkiego rodzaju eksperymenty. To po prostu mój sposób na życie, więc przymknij na to oczy.

● Nie bądź ślepy i przyznaj, że ja też rosnę. Wiem jak trudno dotrzymywać mi kroku w tym galopie, ale zrób co możesz, żeby się udało.

● Nie bój się miłości. Nigdy.

Konkretyzacja dotyczących praw dziecka zwarta jest w wielu aktach ustawodawczych. Do najważniejszych należą: Kodeks Cywilny, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, Kodeks Karny, Kodeks Pracy, Ustawa o systemie Oświaty.

Określone są w nich prawa dziecka do:

akceptacji takim, jakie jest;
nauki przez zabawę;
aktywnej dyskusji z dziećmi i dorosłymi;
szacunku siebie i innych;
zabawy i wyboru towarzyszy zabawy;
wypowiadania swoich uczuć i myśli;
niepowodzeń i łez;
badania i eksperymentowania różnych doświadczeń;
radości i szczęścia;
tajemnicy;
własności;
spokoju i samotności, gdy tego chce;
snu i wypoczynku jeśli jest zmęczone;
jedzenia i picia , gdy jest głodne i zmęczone;
posiadania osób odpowiedzialnych i zaangażowanych, do których może się zwrócić;
otoczenia różnorodnego , bogatego w bodźce i poddające się procesom twórczym;
fantazji i własnych światów;
pomocy i ochrony przy pokonywaniu przeżyć wywołanych przemocą;

Warto znać swoje prawa. Należy jednak pamiętać, że inni też je mają. Pamiętajmy, że oprócz wspomnianych praw

- dziecko ma również swoje obowiązki.

Są to:

przestrzeganie zawartych umów;
dbanie i szanowanie cudzej własności, nie niszczenie jej;
nie urządzanie niebezpiecznych zabaw w sali, w ogrodzie, podczas zajęć i posiłków;
nie przeszkadzanie innym w pracy i w zabawie;
utrzymywanie porządku w swoim najbliższym otoczeniu ( sali, szatni, łazience, kącikach zainteresowań, zabawkach);
aktywny udział w zajęciach dydaktycznych i zabawach ruchowych, nauki wierszyków i piosenek,
dbanie o higienę osobistą oraz o czysty, schludny i estetyczny wygląd;
szanowanie siebie i innych;
używanie słów Proszę, Przepraszam, Dziękuję, Dzień dobry, Do widzenia;
zgłaszać wszelkie dolegliwości;
zgodnie współdziałać w zespole – dzielić się zabawkami i pomocami dydaktycznymi.

Bibliografia:
1. J, Kopczyńska- Sikorska: Idee praw dziecka w życiu i pracy J. Korczaka, „Wychowanie w przedszkolu” 1992, nr 6
2. D. Al.- Khamisy: Z dziećmi o prawach dziecka, „Edukacja w Przedszkolu”2000

3. Czyż E..,(red): Dziecko i jego prawa, KODP, Warszawa 1992.

4. Deklaracja Praw Dziecka ( Uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20.11.1959r.) .

5. Konwencja o Prawach Dziecka ( Dz.U.z 1991 roku, Nr 120, poz. 526.)